نکاح واقسام آن در قوانین اسلامی

امروزه در جامعه و فرهنگ اسلامی ما ازدواج در بین دختر و پسر امری کاملا رایج و طبیعی است یا شاید بهتر است بگوییم ازدواج قسمتی از سنت و فرهنگ ماست. اما متاسفانه کمتر کسی درباره ی قواعد آن اطلاع دارد و بایدها و نباید ها کدامند و از این رو دچار مشکلات زیادی می شوند. اکنون ما در این مبحث قصد داریم تا در این باره ، اقسام نکاح و شرایط و اهداف آن را برایتان شرح دهیم. ابتدا ماده مربوط در قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران را تشریح می کنیم و سپس به توضیح هر کدام از موارد آن می پردازیم.

طبق ماده ۱۰۳۴ قانون مدنی : هر زنی را که خالی از موانع نکاح ( شوهر داشتن ، داشتن چهار زن دائمی ، عدۀ زن ، قرابت در حدود معین ، مطلقه بودن به سه طلاق و نه طلاق ، کفر ، لعان و احرام که در زیر به شرح هر یک از آنها می پردازیم.) باشد می توان خواستگاری نمود.

تعریف نکاح (ازدواج)
نکاح در لغت به معنای وَطی (آمیزش) است و در اصطلاح زبان حقوقی به دو معنی تعریف شده است. در تعریف اول، عقدی که بنیان خانواده است و باعث ایجاد رابطه زوجیت بین زن و شوهر می‌شود و در تعریف دوم رابطه‌ایست که در اثر این عقد، بین زن و مرد به وجود می‌آید.

قانون مدنی نکاح را تعریف نکرده است و با این همه، تعیین هدف اصلی زناشویی و ماهیت و تعریف آن بسیار دشوار است. مقصود از زناشویی امور گوناگونی است که نمی‌توان به طور قطع یکی از آنها را به عنوان هدف اصلی برگزید. رابطه جنسی زن و مرد بدون شک از مهم‌ترین آنهاست، ولی همکاری در زندگی اجتماعی و تربیت فرزندان را نیز نباید در این اتحاد فراموش کرد. به همین جهت تعریف‌هایی که بر مبنای تمتع جنسی با همکاری در زندگی از نکاح شده قابل انتقاد است.
صیغۀ نکاح:
نکاح از عقدهایی به شمار می رود که در آن ، ایجاب (درخواست کردن) و قبول طرفین لازم است. فقهای اسلام همه اتفاق نظر دارند که در انجام عقد نکاح نه تنها وقوع ایجاب و قبول لفظی (گفتاری) ضروری است بلکه بدون آن رابطه زوجیت ایجاد نمی‌شود بنابراین نکاح معاطاتی (غیر لفظی) که صرفاً به اعلام توافق طرفین بسنده می‌شود باطل است ، بلکه بایستی لفظ ایجاب و قبول، هر چند به صورت غیرعربی بر زبان جاری شود. اعتبار عربی بودن لفظ در صورتی است که طرفین آشنایی به زبان عربی داشته باشند یا دسترسی به فردی داشته باشند که بتواند عقد نکاح را به زبان عربی جاری کند. اگرچه وکیل گرفتن وی از سوی طرفین ازدواج شرعا واجب نیست.

انواع نکاح در قانون اسلامی
در قوانین اسلامی دو نوع نکاح تعریف شده است. اولی نکاح دائم است که در آن پایان رابطه زوجیت مشخص نمی‌شود و دومی نکاح موقت است که در نکاح موقت پایان آن معلوم است و مدت زمان معین دارد. ازدواج دائم حقوق و تکالیفی را برای زن و مرد ایجاد می‌کند امّا در ازدواج موقت، تمامی حقوق و تکالیف توافقی است که در حین عقد می‌توانند به ‌عنوان شرط ضمن عقد مقرر نمایند. در هر دو ازدواج، مهریه بر مرد واجب است، اما نفقه تنها در ازدواج دائم واجب و در ازدواج موقت امری توافقی است.
فضیلت ازدواج
ازدواج و تشکیل خانواده در اسلام امری مقدس و دارای فضیلت محسوب شده و ترک آن مورد نکوهش واقع شده است. در اسلام هیچ بنایی محبوبتر از ازدواج بنیانگذاری نشده است. پدیده‌ای که آبادی خانه‌‌ها را به دنبال دارد و عبادت آدمی را فضیلت می‌بخشد به گونه‌ای که دو رکعت نماز فرد متأهل برتر از هفتاد رکعت نماز فرد غیر متأهل است. از نظر اسلام بدترین مرده‌گان، کسانی هستند که بدون عذر ازدواج نکرده و از دنیا روند.
اهداف و مقاصد ازدواج :
چنانچه ازدواج از نگاه اسلام امری بافضیلت باشد، می‌بایست دارای هدفی مقدس و معقول باشد و هر چیزی نمی‌تواند هدف برای این سنّت طبیعی و دینی قرار گیرد. برخی اهداف عبارتند از:
۱ تولید مثل و بقای نسل: این هدف را می‌توان از اغراض مادی ازدواج به شمار آورد نه معنوی آن، که در قرآن و روایات به این هدف اشاره شده است: « نِساؤُکُم حَرثٌ لَکُم » (بقره/۲۲۳ ) (زنان شما کشتزار شما هستند.)
۲ کسب مودت و رحمت: آدمی در مسیر زندگی بحران‌ها و مشکلاتی دارد و نیازمند دلداری و امیدواری است. اساساً انسان نیازمند است کسی را دوست داشته باشد و خود نیز مورد محبت واقع شود. که ازدواج این نیاز را تأمین می‌کند. قرآن کریم مودت و رحمت را نعمتی از سوی خداوند به زوجین می‌داند آن‌جا که می‌فرماید: « وَ جَعَلَ بَینَکُم مَوَدَّهً وَ رَحمَهً » (روم/۲۱) ( و خداوند بین شما [زوجین] مودت و رحمت قرار داد.)
۳ نیل به آرامش و سکونت: ازدواج روح آشفته و سرکش جوان را آرامش و تعادل می‌بخشد تا در سایۀ آن فعالیت‌های خود را منظم و هدفمند نموده و به سوی مقاصد عالی قدم بردارد. قرآن کریم به این هدف تصریح نموده ومی‌فرماید: « وَ مِن آیاتِهِ أَن خَلَقَ لَکُم مِن أَنفُسِکُم أَزواجاً لِتَسکُنُوا إِلَیها » (یونس/۶۷) ( و از نشانه‌های خداوند این است که از جنس خودتان برای شما زوجی آفرید تا در کنار او آرام گیرید.)
۴ نیل به کمال روحی و معنوی: انسان به حکم فطرت کمال گراست و در گرایش‌های خود رسیدن به نوعی کمال را مدّ نظر می‌گیرد. کمالات انسان ممکن است مادی یا معنوی باشد امّا از دیدگاه اسلام کمال انسان در حرکت به سوی خداوند و بندگی اوست که در سایه دینداری حاصل می‌شود. در حدیثی از پیامبر اکرم (ص) به این هدف تصریح شده است. آن جا که حضرت می فرمایند: «من تزوّج فقد احرَزَ نصفَ دینه» ( هر کس ازدواج کند نصف دینش را حفظ کرده است.)